Katastrofalne powodzie nawiedzające Europę w ostatnich latach pokazały bezradność tradycyjnych metod ochrony
przeciwpowodziowej wobec potęgi wodnego żywiołu.
Nieskuteczność i zawodność technicznych środków ochrony przed powodzią , zmieniły pogląd na ten temat w wielu państwach.
Po ostatnich klęskach powodzi zarysowały się przeciwstawne koncepcje.
Zwolennicy strategii hydrotechnicznej opowiadają się za dalszą regulacją rzek , rozbudową wałów i budowa wielkich zbiorników retencyjnych.
Zwolennicy metod koncepcji zrównoważonej za najcenniejsze uważają przeprowadzenie działań w zakresie ochrony przeciwpowodziowej z koniecznym uwzględnieniem zachowania walorów przyrodniczych dolin rzecznych i i ograniczeniem rozwoju budownictwa na terenach objętych zasięgiem wód powodziowych.
Stratedzy od powodzi w Europie doszli do wniosków że należy renaturyzować tam rzeki przywracając tereny zalewowe i meandrujące koryta. Priorytetem działań ochrony przeciwpowodziowej jest ochrona życia ludzkiego, wybór strategii musi jednak uwzględniać wartość środowiska przyrodniczego. Druga koncepcja zyskała szczególną akceptacją w krajach wysokorozwiniętych np. Niemcy , Francja.
Są to metody bardzo kosztowne ale dają efekt bezpieczeństwa.
Niestety w Polsce powodzie utrwaliły mit skuteczności zabiegów hydrotechnicznych.
Drugą koncepcje popierają głównie organizacje ekologiczne i nieliczni przedstawiciele nauki.
Nowoczesna ochrona przeciwpowodziowa, oprócz zwiększonej skuteczności musi uwzględnić potrzebę ochrony ekosystemów rzecznych. W dolinach rzecznych występuje wiele cennych, rzadkich, ginących i zagrożonych wyginięciem gatunków roślin, zwierząt i ptaków. To właśnie tu w świecie zdominowanym przez człowieka , doliny rzeczne są często jedynymi, naturalnymi miejscami ich występowania . Rzeki nadal pełnią podstawową funkcje w zachowaniu bioróżnorodności naszego kraju. Lasy łęgowe rosnące w dolinach rzecznych są najbogatszym w gatunki roślin i zwierząt środowiskiem leśnym, (odznaczającym się najwyższym bogactwem gatunków ptaków.)Doliny rzeczne są często ostatnim miejscem występowania wielu płazów, gadów i owadów, nierozerwalnie związanych ze środowiskiem wodnym (zwłaszcza płazy potrzebują do rozmnażania płytkich rozlewisk i mokradeł ).
Na wielkość i różnorodność populacji ptaków i płazów wpływa naturalność koryta rzecznego a także różnorodność terenów zalewowych : wilgotnych łąk, mokradeł, bagien, turzycowisk,lasów i zarośli łęgowych, tak bardzo redukowanych powierzchniowo przez człowieka .
Doliny rzeczne to najcenniejsze ekosystemy . Również starorzecza (przyrzeczne zbiorniki powstałe w wyniku odcięcia zakola rzeki od jej głównego koryta) są zamieszkałe przez liczne gatunki roślin i zwierząt. Rzeki i doliny rzeczne stanowią " korytarze życia" zwane też "korytarzami ekologicznymi". Są to fragmenty środowiska o strukturze pasowej , które umożliwiają nieskrępowaną migrację różnych gatunków: ssaków, ptaków, płazów, gadów, owadów, ryb a także roślin.Są to często dla nich jedyne, naturalne miejsca występowania w zdominowanym przez człowieka krajobrazie .
Rzekom wydzielono miejsca, znacznie mniej niż one wcześniej zajmowały. Dawniej w dorzeczu znajdowały się mokradła, łąki, rzeki miały zakola, w dolinach rosły lasy łęgowe.
W ostatnich stu latach większość rzek została przekształcona przez człowieka .
Największym zagrożeniem dla rzek to ich prostowanie, betonowanie brzegów,
zanieczyszczenie, kłusownictwo.
Pomimo rozwoju technik oczyszczania do rzek nadal trafiają ścieki z gospodarstw domowych, ogródków działkowych, małych przedsiębiorstw i dużych zakładów przemysłowych.
Nad brzegami powstają kolejne wysypiska śmieci, porywane przez wezbraną wodę.
Wyprostowano i pogłębiono rzeki, usypywano wargi brzegowe, często z ziemi pochodzącej z dna i brzegów rzeki, usunięto wysepki na rzekach, wycinano nabrzeżną roślinność. W miejscach pięknych i kolorowych łąk powstały przesuszone pola uprawne. W wyniku budowy wałów wznoszonych często zbyt blisko rzeki odcięte zostały tereny znajdujące się na zawalu będące zbiorowiskiem roślin rosnących na podmokłych terenach.Tereny te są przesuszane i szybko stepowieją .
Wały ochronne często wysypywane są z odpadów przemysłowych , bądź z odpadów towarzyszącym wydobyciu węgla. Takie obwałowywania powodują zakwaszanie wód i terenów przyległych oraz zanieczyszczenie ich metalami ciężkimi, prowadząc do całkowitej degradacji ekosystemów terenów wodnych i nabrzeżnych.
Przekształcone rzeki powodują rozregulowanie wód gruntowych wzdłuż rzeki.A to z kolei przyczynia się do degradacji łąk i obniżania ich wartości dla rolnictwa i podsuszanie pól.
Woda zbierająca się w wyniku obfitych deszczy i lub topnienia śniegu spływa w doliny i wypełnia koryta rzek. Jeżeli wody jest więcej nie mieści się w korycie i zgodnie z prawem fizycznym rozlewa się na okoliczne tereny. Uregulowane koryta rzek mają przekrój zbliżony do rynny i są w stanie pomieścić ograniczoną ilość wody. Nawet po krótkim okresie deszczy rzeka gwałtownie przybiera i wylewa na okoliczne pola i tereny zabudowane.
W okresie suszy pola są natomiast przesuszane ponieważ wały ochronne i wybetonowane brzegi skutecznie oddzielają je od wody a rozregulowane wody gruntowe nie spełniają swych zadań.
Straty bywają powiększone poprzez zmniejszanie terenów zalewowych,nadmierne zbliżanie budownictwa do rzek, budowanie wałów zbyt blisko brzegów rzeki.
Wezbrane rzeki, walczące o swoją przestrzeń są olbrzymim problemem
dla twórcy tych zmian - człowieka .
Błędne jest przekonanie , że rzekę można wtłoczyć w jej koryto
i jej wąskie międzywale.
Nie zabierajmy rzekom należnej im przestrzeni!
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz